Σελίδες

7/5/06

Με αφορμή την επίσκεψη του Τσόμσκυ στην Κύπρο

H γλώσσα αποτελεί για όλους μας αντικείμενο σκέψης και προβληματισμού. Ζητήματα γλώσσας μας απασχολούν συχνά: από το ποια λέξη ή ποια διατύπωση είναι η πιο εύστοχη σε μία συζήτηση, μέχρι το πώς πρέπει τα παιδιά μας να διδάσκονται τη γλώσσα, από τις διαφορετικές προφορές κάθε τόπου μέχρι την ετυμολογία των λέξεων και την ιστορία των γλωσσών, από ζητήματα ορθογραφίας μέχρι θέματα γλωσσικής ανάπτυξης και παθολογίας, από την ερμηνεία των κειμένων μέχρι τα όρια μεταξύ ψέματος και υπεκφυγής, κριτικής και συκοφαντίας.

Κάποτε οι απορίες μας για τη γλώσσα έχουν άμεσες και πρακτικές απαντήσεις. Τις περισσότερες φορές όμως αφορούν θέματα που πάνε πολύ πιο βαθιά και πιο μακριά από εκεί που φτάνουν ο κοινός νους και η καθημερινή εμπειρία. Σε αυτές τις περιπτώσεις χρειαζόμαστε τις επιστήμες της γλώσσας, τη Γλωσσολογία, για να φωτίσουν τα πράγματα. Η Γλωσσολογία ως επιστήμη κάθε άλλο παρά περιορίζεται σε θέματα ετυμολογίας, όπως πολλοί νομίζουν· απεναντίας, η Γλωσσολογία περιλαμβάνει τη μελέτη με επιστημονική μέθοδο όλων όσων έχουνε να κάνουν με την ανθρώπινη γλώσσα ως βιολογικό, γνωστικό και πολιτισμικό αντικείμενο. Έτσι, αν έστω και για λίγο αναλογιστούμε πόσο κεφαλαιώδης είναι η σημασία της γλώσσας και της γλωσσικής επικοινωνίας στη ζωή μας, μπορούμε εύκολα να αντιληφθούμε τη σημασία της Γλωσσολογίας.

Παρόλα αυτά, όσο σημαντική και θεμελιώδης είναι η γλώσσα για εμάς τους ανθρώπους, άρα και η μελέτη της, άλλο τόσο είναι πανταχού παρούσα. Η γλώσσα μάς έρχεται συνήθως φυσικά και αβίαστα: την αναπτύσσουμε όταν είμαστε ακόμα βρέφη και νήπια χωρίς να έχουμε ανάγκη τη συστηματική, κοπιώδη (και δαπανηρή) διαδικασία εκμάθησης τόσων και τόσων άλλων γνωστικών αντικειμένων, ενώ και ως ενήλικες σπάνια καθόμαστε να σχεδιάσουμε μια πρόταση εκ των προτέρων – με ό,τι αυτό καμμιά φορά συνεπάγεται. Ακριβώς όμως το γεγονός ότι η γλώσσα είναι κάτι το φυσικό και αβίαστο ίσως να συνέβαλε στο ότι η Γλωσσολογία ως συστηματική επιστήμη εμφανίστηκε μόλις τον 19ο αιώνα, ενώ ουσιαστική πρόοδο και στέρεη θεωρητική θεμελίωση γνώρισε τον 20ο αιώνα με τον Ferdinand de Saussure (1857-1913) και τον Noam Chomsky (1928-). Ο πρώτος αντελήφθη ότι η γλώσσα αποτελεί ένα σύστημα – και όχι ένα ασυνάρτητο συνάθροισμα – από σημεία-λέξεις· ο δεύτερος συνέλαβε τη γλώσσα ως ένα δυναμικό σύστημα λίγων γραμματικών κανόνων που μπορεί όμως να παράγει άπειρο αριθμό προτάσεων – με αυτό το σύστημα να έχει έμφυτη βάση.

Για πρώτη φορά στην ιστορία της, η Κύπρος θα φιλοξενεί από τις 15 έως τις 20 Μαΐου 2006 μερικούς από τους σπουδαιότερους και σημαντικότερους εν ζωή θεωρητικούς γλωσσολόγους, με κορυφαίο ανάμεσά τους τον Noam Chomsky. Αφορμή για αυτή τη μοναδική συνάντηση αποτελεί ένα δίδυμο συνεδρίων, «ίσως το πιο σπουδαίο γεγονός του 2006 στη Θεωρητική Γλωσσολογία παγκοσμίως» (CarloCecchetto, καθηγητής του Πανεπιστημίου του Μιλάνου), που θα περιστοιχίσουν τις τρεις ομιλίες του Chomsky στις 17 και στις 18 Μαΐου. Το πρώτο συνέδριο με τίτλο ‘Edges in Syntax’ από τις 15 έως τις 17 Μαϊου, οργανώνεται στο Cyprus College από τον Φοίβο Παναγιωτίδη, επίκουρο καθηγητή Γλωσσολογίας και πρόεδρο του Τμήματος Ανθρωπιστικών Σπουδών· το δεύτερο συνέδριο με τίτλο ‘InterPhases’, οργανώνεται από τον Κλεάνθη Γκρώμαν, επίκουρο καθηγητή Γλωσσολογίας στο Τμήμα Αγγλικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Κύπρου από τις 18 έως τις 20 Μαΐου στην αίθουσα Καστελιώτισσα.

Αν και οι ανακοινώσεις στα συνέδρια είναι τεχνικού χαρακτήρα και απευθύνονται σε ειδικούς, οι δύο από τις ομιλίες του Chomsky, μία κατά την ανακήρυξή του ως επίτιμου διδάκτορα του Πανεπιστημίου στις 18 και μία εις μνήμην Ντ. Λεβέντη στις 17, θα είναι γενικότερου ενδιαφέροντος. Οι ιστότοποι των δύο συνεδρίων περιέχουν περισσότερες πληροφορίες καθώς και λεπτομέρειες για το πρόγραμμα της εβδομάδας:

http://sting.cycollege.ac.cy/~edges2006

http://www.punksinscience.org/InterPhases/

[Δημοσιεύτηκε στον κυριακάτικο Πολίτη της 7ης Μαΐου 2006]